یادداشتی بر مرکز تجارت جهانی

یادداشتی بر مرکز تجارت جهانی

حادثه ی یازده سپتامبرنه تنها نقطه ی عطفی در تاریخ ایالات متحده ی آمریکا بود ، بلکه سبب تحولات عظیم سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی در سرتاسر دنیا شد و تا سالیان سال آثارش بر سرنوشت ملل گوناگون سایه خواهد افکند .  در طول چند سال اخیر هیچ کمپانی فیلمسازی هالیوودی  به سراغ این فاجعه ی دردناک نرفت تا باعث رنجش خاطر مردم کشورش نشود . هنگامیکه زمزمه ی ساخت فیلم مرکز تجارت جهانی و یونایتد ۹۳ به گوش رسید ، خیالمان راحت شد که بالاخره این تابو در حال شکستن است . در طول این سالها افکار جوامع جهانی به دنبال مسبب اصلی این فاجعه ی دردناک بود و هر شخص حقیقی یا حقوقی گروه یا حکومتی را عامل اصلی این حادثه می خواند . زمانیکه نام اولیور استون برای ساخت فیلم " مرکز تجارت جهانی " اعلام شد با پیشینه ی این کارگردان بزرگ و مطرح هالیوودی همگان به فکر دیدن فیلمی جسارت آمیز و افشاگرانه افتادند اما پس از تماشای فیلم پی بردم که استون هم مثل بسیاری از روشنفکران وهنرمندان هنوز به خود جسارت نگاه موشکافانه به این فاجعه را نداشته و تنها با ساخت این فیلم قصد داشته ادای دینی به بازماندگان ، کشته شدگان و خانواده های آنان کرده باشد . با این حال فیلم بد از کار درنیامده و ارزش دیدن دارد. فیلم آغاز فوق العاده ای دارد .

صبح روز یازدهم سپتامبر با شخصیتهای اصلی و خانواده شان آشنا می شویم . مردمی را می بینیم که کم کم از منازل خود بیرون می آیند و در حال رفتن به سر کار خود هستند . اما چون تماشاگر می داند که قرار است چه فاجعه ای رخ دهد ناخودآگاه گرفتار تعلیق و اضطراب می شود . لحظه وقوع حادثه هم به طور غیر مستقیم تصویر می گردد اما با این وجود تاثیر فوق العاده ای دارد . سکانسهایی که ساختمانهای مرکز تجارت جهانی مورد اصابت هواپیماها قرار می گیرد از حیث کارگردانی و فضاسازی بسیار خوب و عالی از کار درآمده ، گویی که با فیلمی مستند از لحظات حادثه روبروییم . میزانسن های استون تنش موجود در صحنه ها را به خوبی منتقل می کند و این اضطراب و تعلیق را در سکانسها و فصول آتی فیلم و در میان خانواده ی دو شخصیت اصلی فیلم به خوبی شاهد هستیم و با افراد دو خانواده همذات پنداری می کنیم . اما نکته ای که فیلم را دچار افت کرده است سکانسهای بیشماری است که دو شخصیت اصلی فیلم در زیر خروارها آوار گرفتار شده اند و قادر به تکان خوردن هم نمی باشند . این سکانسها می توانست به فصول به یاد ماندنی فیلم بدل گردد اما ضعف در دیالوگ نویسی آنها را به ضعیف ترین سکانسهای " مرکز تجارت جهانی " بدل ساخته است . درست است که دو شخصیت اصلی فیلم از دو کاراکتر واقعی الهام گرفته شده اند و گیریم که آنها همین دیالوگها را هم بر زبان آورده اند ، اما باید دانست که دنیای نمایش چیز دیگری است و لحظات باید دراماتیزه شوند . دو شخصیت اصلی برای آنکه خوابشان نبرد تا منجر به مرگشان نشود شروع به صحبت کردن با هم می کنند که در این بین به جای اینکه در مورد مساله ای خاص و مشترک حرف بزنند ( همانند مسائل کاری یا مشکلات خانوادگی ) تا تماشاگر به خوبی با درونیات و گذشته  ی آنها آشنا شود و نکته ی تازه ای را از جویا شود ، تنها به پرسیدن اسم همسر و تعداد و نام فرزندان هم کفایت می کنند . گذشته ی آنها هم به کلیشه ای ترین شکل ممکن در قالب فلاش بکهایی بی مورد به شکلی تصویری بیان می شود و هیچ احساسی در بیننده به وجود نمی آورد . در این بین سکانس بامزه ای است که یکی از دو پلیس فیلم در رویای خود حضرت عیسی ( ع ) را می بیند که به سراغ او می آید و به او کاسه ی آبی تعارف می کند که بر خلاف توقع سازندگان به دلیل پرداختی ضعیف وجهی کمیک به سکانس می دهد ( این نقد ورای ارادت خاص نگارنده به پیامبر صلح و دوستی - حضرت عیسی ( ع ) - است ). در هنگام تماشای این صحنه نکته ای که به ذهنم خطور کرد این بود که مسئولان سینمایی ما اگر کمی به این سکانس فیلم دقت می کردند می توانستند این اثر اولیور استون را در بخش بی معنای معناگرای جشنواره ی فیلم فجر جای و حتی مورد تقدیر قرار دهند !

فیلم همانند اغلب آثار سینمایی با پایانی خوش و امیدوارکننده به آینده به پایان می رسد . نکته ی جالبی که در این میان قابل ملاحظه می باشد اینست که سکانس آخر دو سال پس از وقوع آن حادثه ی تلخ را نشان می دهد اما فرزندان دو شخصیت اصلی هیچ رشد جسمانی نکرده اند و تنها کودک به دنیا آمده در روزهای وقوع فاجعه به رشد و نمو رسیده است . شاید این فیلم در قیاس با فیلم شکست خورده الکساندر یک سر و گردن بالاتر باشد اما با آثار درخشان استون فرسنگها فاصله دارد. شاید روزی برسد که اولیور استون وارد مسائل پشت پرده ی حادثه ی یازده سپتامبر شود و همان آثار انتقادی و به یاد ماندنی خود را بسازد . پس شاید بهتر باشد که فیلمسازان تا آن روز وارد این مساله ی حساس برانگیز نشوند .